Η Μεταμόρφωση του Χριστού, που διηγούνται οι τρεις πρώτοι ευαγγελιστές, οι λεγόμενοι «Συνοπτικοί», αποτελεί θεμελιώδη Δεσποτική εορτή στο εορτολόγιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας και διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στην Πατερική Θεολογία της Ανατολής. Κατά την ημέρα της εορτής διαβάζεται στη θεία Λειτουργία η ακόλουθη περικοπή από το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, που είναι σε μετάφραση η εξής:
« 'Υστερα από έξι μέρες, παίρνει ο Ιησούς μαζί του τον Πέτρο, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη, τον αδερφό του, και τους ανεβάζει σ' ένα ψηλό βουνό. Εκεί μεταμορφώθηκε μπροστά τους· έλαμψε το πρόσωπό του σαν τον ήλιο και τα ενδύματά του έγιναν άσπρα σαν το φως. Τότε εμφανίστηκε σ' αυτούς ο Μωυσής και ο Ηλίας, και συνομιλούσαν με τον Ιησού. ‘Κύριε, είναι ωραία να μείνουμε εδώ!’ είπε ο Πέτρος στον Ιησού. ‘Να κάνουμε, αν θέλεις, εδώ τρεις σκηνές: μια για σένα, μια για το Μωυσή και μια για τον Ηλία’. Ενώ μιλούσε ακόμα, ένα φωτεινό σύννεφο τους σκέπασε, και μέσα από το σύννεφο ακούστηκε μια φωνή που έλεγε: ‘Αυτός είναι ο αγαπημένος μου Υιός, ο εκλεκτός μου· αυτόν να ακούτε’.  'Οταν το άκουσαν οι μαθητές, έπεσαν με το πρόσωπο στη γη και φοβήθηκαν πολύ. Τους πλησίασε τότε ο Ιησούς, τους άγγιξε και τους είπε: ‘Σηκωθείτε και μη φοβόσαστε’. Σήκωσαν τότε τα μάτια τους και δεν είδαν κανέναν άλλο, παρά τον ίδιο τον Ιησού μόνο του.  Ενώ κατέβαιναν από το βουνό, τούς πρόσταξε: ‘Μην πείτε σε κανέναν αυτό που είδατε, ώσπου ν' αναστηθεί ο Υιός του Ανθρώπου από τους νεκρούς’» (Ματθ.17,1-9).
Το γεγονός αφηγούνται και οι ευαγγελιστές Μάρκος (9,1-13) και Λουκάς (9,28-36). Δεν είναι τυχαίο ότι και στους τρεις ευαγγελιστές η διήγηση της Μεταμορφώσεως ακολουθεί αμέσως μετά την πρόρρηση του Ιησού για το επικείμενο πάθος του, την ομολογία του Πέτρου για τη μεσσιανικότητα του Ιησού και τη δήλωση:  «Σας βεβαιώνω πως υπάρχουν μερικοί ανάμεσα σ' αυτούς που βρίσκονται εδώ, οι οποίοι δεν θα γευτούν τον θάνατο, πριν δουν τον Υιό του Ανθρώπου να έρχεται στη βασιλεία του» (Ματθ.16,28), ή κατά τον ευαγγελιστή Μάρκο στην παράλληλη διήγησή του: «Σας βεβαιώνω πως υπάρχουν μερικοί ανάμεσα σ' αυτούς που βρίσκονται εδώ, οι οποίοι δεν θα γευτούν τον θάνατο, πριν δουν να έρχεται δυναμικά η βασιλεία του Θεού» (Μάρκ.9,1).
Ήδη από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες είναι διάχυτη η ερμηνεία, κατά την οποία με το λόγιο αυτό προλέγει ο Ιησούς ότι μερικοί εκ των μαθητών του θα δουν πολύ σύντομα τη δόξα της μεταμορφώσεώς του που είναι προμήνυμα και προανάκρου­σμα της δόξας της βασιλείας του. Την ερμηνεία αυτή ο Ωριγένης την αναφέρει ως γνωστή ερμηνεία άλλων προγενεστέρων του. Στους κατοπινούς αιώνες η ερμηνεία αυτή επικρατεί σε όλους σχεδόν τους εκκλησιαστικούς συγγραφείς και πατέρες. Η θέα της «εν δυνάμει» ερχόμενης βασιλείας του Θεού ή του «εν δόξη» ερχόμενου Υιού του ανθρώπου ισοδυναμεί με την πρόγευση της δόξας της βασιλείας κατά τη μεταμόρφωση του Χρι­στού.
Δεν είναι χωρίς σημασία το γεγονός ότι η μετα­μόρφωση του Ιησού γίνεται επάνω σε όρος, στο Θαβώρ κατά την Παράδοση της Εκκλησίας. Το όρος αποτελεί τόσο στην Παλαιά όσο και στην Καινή Διαθήκη τόπο με ιδιαίτερη θεολογική σημασία, γι’ αυτό και τα σημαντικά γεγονότα της θείας αποκαλύψεως λαμβάνουν χώρα συνήθως επάνω σε όρος (π.χ. η νομοδοσία στο Σινά, εκλογή των μαθητών από τον Ιησού σε όρος κοντά στη λίμνη Γεννησαρέτ κ.ά.).
Με τρόπο λιτό και σύντομο, απλώς με το «μεταμορφώθηκε μπροστά τους» (δηλαδή μπροστά στους μα­θητές Πέτρο, Ιάκωβο και Ιωάννη) αναφέρεται ο ευαγγελιστής στο γεγονός της μεταμορφώσεως του Ιησού χωρίς να το περιγράφει, όπως άλλωστε δεν περιγράφει και την Ανάστασή του που είναι η αρχή του καινούργιου κόσμου, που δεν υπάγεται στις κατηγορίες του γνωστού φυσικού κόσμου.
Η μεταμόρφωση του Ιησού Χριστού κατά την Ορ­θόδοξη παράδοση, δεν συνίσταται σε κάποια παροδική μεταβολή του προσώπου του αλλά στην δυνατότητα που δόθηκε στους μαθητές να δουν μερικώς («καθώς ηδύναντο», κατά το Απολυτίκιο της εορτής) τη δόξα της θεότητάς του, ώστε όταν μετ΄ολίγον τον δουν να σταυρώνεται «το μεν πάθος νοήσωσιν εκούσιον, τω δε κόσμω κηρύξωσιν ότι (Αυττός) υπάρχει αληθώς του Πατρός το απαύγασμα», κατά το Κοντάκιο της εορτής. Η απαστράπτουσα λαμπρότητα του μεταμορφωθέντος Ιησού αισθητοποιείται με τη ζωηρή περι­γραφή του ευαγγελιστή ότι «έλαμψε το πρόσωπό του σαν τον ήλιο και τα ενδύματά του έγιναν άσπρα σαν το φως». Ότι η απαστράπτουσα λαμπρότη­τα είναι πέρα από την εμπειρία του κόσμου τούτου δηλώ­νεται με την απλοϊκή δήλωση του Μάρκου στη παράλληλη διήγησή του ότι τα ιμάτια του Ιησού «έγιναν αστραφτερά, κατάλευκα σαν το χιόνι, τέτοια που κανένας βαφέας πάνω στη γη δεν μπορούσε να τα κάνει τόσο λευκά» (Μάρκ. 9,3). Η λεπτομέρεια αυτή σημαίνει ότι μαζί με τον Ιησού μεταμορφώνεται και η κτίση - προμήνυμα της τελικής μεταμορφώσεως των πάντων στη Βασιλεία του Θεού.
 Η μεταμόρφωση, κατά την παράλληλη διήγηση του Λουκά, λαμβάνει χώρα ενώ ο Ιησούς προσεύχεται (Λουκ. 9, 29), οπότε η στιγμή επικοινωνίας με τον ουράνιο πατέρα αποτελεί το προσφορότερο χρονικό πλαίσιο για τη φανέρωση της θείας λαμπρότητας. Η ασκητική παρά­δοση της Ανατολής γνωρίζει πολλές περιπτώσεις όπου προσευχόμενοι ασκητές έζησαν την παρουσία του θείου φωτός γύρω τους ή εθεάθησαν από άλλους πλημμυρισμέ­νοι στο θείο φως.
Δεν γίνεται λόγος στη διήγηση για τη χρονική διάρκεια του γεγονότος, από την πληροφορία όμως στη συνέχεια ότι «εμφανίστηκε σ' αυτούς ο Μωυσής και ο Ηλίας, και συνομιλούσαν με τον Ιησού» συνάγεται ότι το γεγονός είχε κάποια διάρκεια που δεν ήταν δυνατό να προσδιοριστεί με χρονικούς όρους του παρόντος κόσμου. Δυο άνδρες της Παλαιάς Διαθήκης, ένας εκπρόσωπος των προφητών και ένας του Νόμου, συ­ζητούν με τον Ιησού, κατά την παράλληλη διήγηση του Λουκά, σχετικά με «τον θάνατό του στην Ιερουσαλήμ, με τον οποίο θα εκπλήρωνε την αποστολή του» (Λουκ. 9, 31).
Το αποκορύφωμα της διηγήσεως βρίσκεται στην πληροφο­ρία για τη νεφέλη (σύμβολο της παρουσίας του Θεού) και τη φωνή του Θεού μέσα από τη νεφέ­λη «Αυτός είναι ο αγαπημένος μου Υιός, ο εκλεκτός μου· αυτόν να ακούτε». Ο Θεός Πατέρας προβάλλει τον Ιησού ως τον αγαπητό του Υιό και παράλληλα ως τον πάσχοντα δούλο που οδεύει προς το πάθος.
Ηχώ του γεγονότος της μεταμορφώσεως έχουμε στη Β' Καθολική επιστολή του Απ.Πέτρου (1, 16-18), που διαβάζεται ως αποστολικό ανάγνωσμα στη Λειτουργία της εορτής: «'Εχουμε δει με τα ίδια μας τα μάτια το μεγαλείο του·  τότε που ο Θεός Πατέρας τού έδωσε τιμή και δόξα, και η ένδοξη μεγαλοπρέπειά του αναφώνησε γι' αυτόν μια τέτοια φωνή: ‘Αυτός είναι ο αγαπητός μου Υιός· αυτός είναι ο εκλεκτός μου’.  Κι αυτήν τη φωνή την ακούσαμε που ερχόταν από τον ουρανό εμείς οι ίδιοι, που ήμασταν μαζί του στο άγιο εκείνο βουνό».
Το γεγονός της μεταμορφώσεως του Ιησού  διεδραμάτισε κεντρικό ρόλο στη θεολογική σκέψη των πατέρων της Εκκλησίας και ιδιαίτε­ρα κατά τον 14ο  αιώνα στη θεολογία του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά.
Τέλος, το ανθρωπολογικό μήνυμα  της εορτής συνίσταται στη δυνατότητα που παρέχεται στον άνθρωπο με το σωτηριολογικό έργο του Χριστού ελεύθερα να αποφασίσει είτε να δεχτεί «την κρείττονα αλλοίωσιν», που θα τον οδηγήσει σε μια καλύτερη ζωή, είτε να προτιμήσει την προς τα χείρω πορεία και να υποστεί έτσι τις συνέπειες της φθοράς και του θανάτου.